vrijdag 26 september 2008

Het koningschap van Willem II (vervolg)

Politiek-constitutioneel beleid

De koning en zijn ministers

'Ondanks aanvankelijke verbale progressiviteit', aldus Boogman in zijn 'Rondom 1848', 'was Willem II niet van zins nieuwe wegen in te slaan.' Inderdaad werd het merendeel der ministers, die het zo persoonlijk-autocratisch regime van zijn vader hadden gesteund, in de regering gehandhaafd. Bovendien bleef ook hij afkerig van een te sterk homogeen ministerie. Zeker zou hij ervoor waken te veel van zijn koninklijke macht op te offeren aan de wil van ministers en parlement.
In veel opzichten was de nieuwkomer inderdaad even autoritair als zijn voorganger. Een zeker verlangen naar revanchisme ten aanzien van Belgie, mede bepaald door zijn militaire verleden, was ook hem niet vreemd. Daarnaast koesterde hij bepaald sympathieen voor meer autoritaire bestuursvormen. Die voor de rooms-katholieke kerk is hier reeds ter sprake gebracht.
Dit alles neemt niet weg dat hij er alles aan heeft willen doen het koningschap een andere inhoud, dan wel een ander karakter te geven. Met name in de beginperiode zijn pogingen gedaan de banden met ministers, parlement en bevolking zo veel mogelijk aan te halen. Zo nam hij zich voor meer en beter overleg met de volksvertegenwoordiging te voeren en zich bovendien meer open ten aanzien van zijn ministers op te stellen.
Eenvoudig viel dit hem zeker niet. Reeds een half jaar na de inhuldigingsplechtigheid zou hij hebben geklaagd:'Ces gouvernements constitutionnels ne sont pas une chose simple!' Reeds hieruit blijkt in welk een moeilijke positie de nieuwe vorst was komen te verkeren: voortdurend pogen de koninklijke machtsuitoefening in overeenstemming te brengen met de constitutionele liberale herorientatie, waarvan '1840' een eerste product was.

zaterdag 20 september 2008

Gewoon de jaren veertig

Op het historische themakanaal van de publieke omroep is er de komende week aandacht voor het dagelijkse leven gedurende de jaren veertig van de 20e eeuw. Want ondanks oorlog en bezetting ging dat dagelijkse leven gewoon door. Onder meer zal de documentaire 'Vastberaden, maar soepel en met mate' op het kanaal worden vertoond. Deze documentaire geeft een beeld van Nederland in de jaren 1938-1948 en benadrukt met name de continuiteiten in de periode van crisis, bezetting en herstel. Het was in de jaren tachtig dat ik deze documentaire voor het eerst zag. Een knap staaltje werk van onder meer Hofland en Keller. Het is in 1974 en later nog in 1977 uitgezonden door de VPRO-televisie, geheel in de lijn van de documentaire school van de VPRO.
Ook voor het gezin Van den Bos ging het dagelijkse leven in de jaren veertig zoveel als mogelijk gewoon door. Het gezin werd gevormd in deze tijd, in 1942 huwden Janny en Nijs en de kinderen werden in de navolgende jaren 1943, 1945, 1946 en 1949 geboren. Het was een tijd van schaarste en woningnood. In 1948 werd naar de Kersenstraat verhuisd.

vrijdag 12 september 2008

Het koningschap van Willem II (vervolg)

Religieus-cultureel beleid

Niet alleen op economisch vlak kan gesproken worden van beleidsverandering. Evenzeer op religieus-cultureel terrein kwamen beleidsveranderingen voor. Hier was de overheidsinmenging duidelijk aan het afnemen. Gemeenten der Afgescheidenen werden vanaf 1841 officieel door de overheid erkend. Voor zover hier nog controle van overheidswege bestond, gold die slechts het algemene criterium van openbare orde en rust. In 1842 werd tevens de Hervormde kerk van staatsvoogdij ontdaan; kerkelijke wetsveranderingen vielen voortaan buiten de invloed der regering.
Ten aanzien van katholieken nam de regering eveneens een mildere houding aan. Spoedig na het aantreden van Willem II als vorst werd een Koninklijk Besluit van kracht, waarin kloosters nadrukkelijk werd toegestaan nieuwe leden op te nemen. Al in december 1840 werden met Rome onderhandelingen geopend over het in 1827 gesloten concordaat. Veel leverden de besprekingen overigens niet op. Een vloedgolf van anti-papistische geschriften kwam over ons land; de koning stemde erin toe dat Nederland voorlopig nog land van missie zou blijven.
Een afdoende verklaring te vinden voor de veranderde houding ten aanzien van de katholieken is een geenszins eenvoudige zaak. Aannemelijk is dat hiervoor zowel politieke als persoonlijke motieven verantwoordelijk zijn. Een zekere liberaliteit ten opzichte van katholieke Belgen zou immers een goede indruk maken en de kans op hereniging vergroten?
Bovendien koesterde Willem een zekere waardering voor het autocratisch-hierarchische karakter van de katholieke kerk. Goede contacten onderhield hij met enkele van haar vertegenwoordigers onder wie Zwijsen.

donderdag 4 september 2008

September 1948-60 jaar na dato

Het is a.s. zaterdag precies 60 jaar geleden dat prinses Juliana de troon besteeg. Eerst werd nog het 50-jarig regeringsjubileum van Koningin Wilhelmina gevierd, in de week voor de inhuldiging van Juliana. Ons land maakte een nieuwe start, drie jaar na de oorlog en bezetting. Veel was nog wel op de bon, maar geleidelijk werd de wederopbouw toch ter hand genomen. Morgenavond, 5 september 2008, zendt de NOS een documentaire uit over de inhuldiging van Juliana 60 jaar geleden:' 1948: Juliana, een nieuwe koningin.' Er worden onder meer kleurenbeelden uit die tijd getoond. Aan het woord komen onder meer Prof. Fasseur, die later dit jaar een boek over de Greet Hofmans-affaire het licht zal doen zien, oud-premier Piet de Jong, Max Kohnstamm, de oud-particulier secretaris van Koningin Wilhelmina, zanger Eddy Christiani en schrijver Harry Mulisch.De uitzending begint morgenavond om tien uur op Nederland 1. Vooral voor liefhebbers van historische documentaires gaarne aanbevolen.

Johannes Bavelaar (4 september 1899-14 september 1984)

Vandaag is het 4 september 2008, de 109e geboortedag van onze grootvader Johannes Bavelaar, overgrootvader van Tim en Suus. Johannes Bavelaar zag op 4 september 1899 het levenslicht aan het Leidse Levendaal. Gedurende zijn jeugd heeft hij korte tijd in Alphen aan den Rijn gewoond, in de Hedastraat. Hij was een jongen van tien jaar toen hij bij een kapper Pijpers aldaar als inzeper begon te werken. Later zou hij bij Wijnbeek en Van Duuren in Leiden zijn kappersloopbaan beginnen. Van 1919 tot 1929 werkte hij bij Smittenaar om op 4 maart 1929 een eigen zaak te openen aan de Oranjegracht te Leiden. Op 4 november 1943 verloofde hij met Anna van den Eijkel, een 34-jarige Rijnsburgse. Op 6 juli 1944 trouwden zij in Rijnsburg.
Het was op 22 december 1944 dat hun enige dochter Lena Dieuwertje werd geboren.Zijn vader was in 1942 overleden, zijn moeder zou in 1952 overlijden. In 1946 verhuisde het gezin naar de Trompstraat 20. Daar zette Johannes zijn kappersloopbaan voort tot 4 mei 1977, de dag waarop hij -77 jaar oud- dan toch eindelijk met pensioen ging. Hij verhuisde toen met zijn vrouw naar het Robijnhof 492, niet ver van zijn dochter. Hij heeft het altijd jammer gevonden dat hij zijn 50-jarig zakenjubileum niet heeft kunnen vieren. Op 11 juni 1979 ging zijn geliefde vrouw Anna Bavelaar-van den Eijkel op 69-jarige leeftijd heen. Zelf zou hij 85 jaar worden. Hij overleed op 14 september 1984 in het bijzijn van zijn dochter, schoonzoon en kleinkinderen in het Rijnland (toen nog Elizabeth) ziekenhuis in Leiderdorp. We hebben onze grootvader gekend als een optimistische, goedlachse man die altijd de zonzijde van het leven zag. Daar hebben we veel van geleerd.