Romeins slagveld ontdekt in Duitsland

Veel historici gingen er tot dusver van uit dat de Romeinen zich, na de overwinning die de Germanen in 9 na Chr. op hen hadden behaald in het Teutoburgerwoud, hadden teruggetrokken achter de Rijn en Germania met rust hadden gelaten. Maar nu is een archeologische vondst gedaan in de buurt van Gottingen in Duitsland, waardoor die veronderstelling mogelijk in twijfel moet worden getrokken. Aan het eind van de tweede eeuw of het begin van de derde eeuw na Chr. zouden de Romeinen nog een grote slag hebben geleverd met de Germanen. Onzeker is of dit werkelijk ook zo is, maar er wordt momenteel volop studie gedaan naar deze vondst. Volgend jaar wordt in Duitsland de Slag in het Teutoburgerwoud herdacht. Het is dan 2000 jaar geleden dat de Germanen aan de Romeinen een nederlaag toebrachten.

Het koningschap van Willem II (vervolg)

Door de invoering van de strafrechtelijk-ministeriele verantwoordelijkheid, voelde de koning zich vrijer tot ontslag van ministers over te gaan. Ministerieel onvermogen zou immers in de Kamer blijken? In het afwijzen van een minister door een meerderheid in het parlement kon de vorst gemakkelijk een excuus vinden een al te lastige bewindsman uit het ministerie te verwijderen. Evenzeer deed het persoonlijk-autocratisch optreden van de vorst zich sterk gelden in het benoemingenbeleid. In tegenstelling tot andere koninklijke beschikkingen was een ministerieel contraseign hier niet noodzakelijk. Ministers waren door de grondwetsherziening wellicht kwetsbaarder geworden, aangezien ze zich verplicht zagen zich voortaan openlijk voor een afwijking van wet of grondwet te verantwoorden.

De regering en het parlement

'De leiding der staatszaken', aldus Bornewasser, 'geraakte meer en meer tussen de handen van de verantwoordelijke ministers.' Voortaan werden bijvoorbeeld meer inlichtingen direct aan de minister in plaats van aan de vorst gegeven, terwijl deze ook op interpellaties vanuit de Kamer moest antwoorden. In de visie van genoemde Bornewasser had '1840' dus ook directe gevolgen voor wat betreft de relatie regering-parlement. Het budgetrecht betekende in die zin een machtsvergroting voor de Tweede Kamer, dat daar waar een verwerping van de begroting niet in eerste instantie bedoeld was als werkelijke afkeuring van de 'begrotingsinrichting', deze veelal kon worden uitgelegd als afkeuring van het regeringsgedrag. Het parlement was -ofschoon herziening niet onvoordelig uitpakte in bepaalde opzichten- niet eensgezind over de wijziging geweest. Zo hadden de conservatief-liberalen aanvankelijke gevaren bespeurd in de voorstellen. Het betrof hier overigens geen directe gevaren voor het parlement, eerder was men beducht voor bedreigingen ten aanzien van koninklijke macht. Aangezien de voorbereiding in handen van ter zake kundige bewindslieden was geweest, was men bereid herziening te aanvaarden.

'Jezus Christus in juni geboren'

Een Australische astronoom heeft berekend dat Jezus op 17 juni is geboren. Hij reconstrueerde met speciale computersoftware hoe de sterrenhemel er rond de geboorte van Jezus moet hebben uitgezien. Boven Bethlehem was er op 17 juni twee jaar voor het begin van onze jaartelling een helder licht te zien. Dit werd veroorzaakt doordat de planeten Jupiter en Venus dicht bij elkaar stonden.

Nederzetting neanderthalers in Drente ontdekt

Een kampement van neanderthalers is in Drente ontdekt. Op een akker bij Assen werden vorig jaar al voorwerpen gevonden die door neanderthalers zijn gemaakt. Het gaat om een kamp dat er 80.000 tot 55.000 jaar geleden heeft gestaan. Naast een hartvormige vuistbijl werden nog 17 bewerkte vuurstenen gevonden. Het gaat om een grote vondst en het is de eerst gevonden nederzetting van neanderthalers in Drente. Eerder werd bij Mander in Overijssel een nederzetting van neanderthalers ontdekt.

100ste Leids jaarboekje

Vandaag ontving ik het Leids jaarboekje 2008 per post. Eigenlijk heb ik dit boek gekregen van Trudy van den Bos, mijn tante, voor mijn verjaardag afgelopen maand. Het is een zeer lezenswaardig boekwerk met aandacht voor Leiden gedurende de eeuwwisselingen de afgelopen 800 jaar: Leiden 1200/2000. Zo is de ontwikkelingsgang van onze geboortestad te volgen, met de aantallen inwoners, de economische situatie gedurende een bepaalde 'Wende' en de karakteristieke kenmerken die tijdens zo'n eeuwwisseling bepalend waren voor de stad. Het verheugde me dit boek in ontvangst te kunnen nemen. Minder goed nieuws was dat daarin te lezen stond dat Dirk Jaap Noordam, mijn vroegere docent sociale geschiedenis aan de Leidse universiteit inmiddels is overleden. Enkele jaren geleden zag ik hem nog op de studiezaal van het Regionaal Archief Leiden. Noordam heeft de afgelopen dertig jaar een belangrijke rol vervuld in de optekening van de geschiedenis van Holland en van Leiden meer in het bijzonder. Wat is het leven toch vergankelijk, realiseer je je dan opnieuw. Noordam is 66 jaar geworden.

Het koningschap van Willem II (vervolg)

Minder dan zijn vader bleek Willem II in staat als verbindende schakel tussen de verschillende departementen op te treden. Hierdoor slaagde hij er niet altijd in zijn functie van coordinator van het regeringsbeleid naar behoren te vervullen. Vanzelfsprekend is dat ministers hier -waar mogelijk- hun voordeel mee deden. Voorts had de nieuwe koning zich ook zeker aanvankelijk -in tegenstelling tot het eerder geschetste beeld- niet slechts als conservatief betoond. Op binnenlandse zaken werd Schimmelpenninck van der Oye aangesteld, terwijl de zo krachtige Van Hall als minister van justitie een rol kreeg te vervullen. Het was op 31 maart 1842 dat Willem een K.B. tekende, waarin werd aangedrongen op 'meer eenheid en zamenstemming in alle takken van bestuur', iets wat de mogelijkheid schiep tot grotere eenheid en homogeniteit binnen het ministerie. Niet zelden bemoedigde de koning minder sterke ministers voor een optreden in het parlement.
Zoals eerder is opgemerkt, was Van Hall de meest krachtige onder de ministers. Hij was dan ook de man die vanuit het ministerie verreweg de grootste weerstand bood aan de wat al te verregaande persoonlijke verlangens en ambities van de vorst. Door de minder krachtige figuur die Willem was, konden ministers-in het algemeen- ook een meer onafhankelijke koers varen; de koning zelf liet -ten dele door desinteresse in economicis- meer over aan zijn 'dienaren'. Te zeer zou de waarheid echter geweld worden aangedaan als niet ook argumenten hiertegen zouden worden aangedragen. Willem liet weliswaar meer over aan zijn ministers, grote afkerigheid behield hij van te sterke homogeniteit en eenheid binnen zijn ministeries. In het K.B. van maart 1842 werd daarom ook een artikel opgenomen, waarin werd gesteld dat 'beraadslagingen van de Raad van ministers tot geene beslissing bij meerderheid leiden'. In die zin bleef de ministerraad dus slechts adviescollege. Met de eenheid bleef het ook na 1842 droevig gesteld.

Serie 'In Europa' weer begonnen

De documentaire-serie 'In Europa' van Geert Mak is weer begonnen. Vorig seizoen werd de periode tot 1943 behandeld, de komende weken komt de periode van 1944 tot 1999 aan bod. Vorige week was er een voorbeschouwing van wat ons de komende tijd te wachten staat en een gesprek met Mak. Gisteravond was er aandacht voor de Opstand in Warschau en voor Praag, het jaar 1944. Ook kwam het door Churchill en Stalin opgestelde 'naughty document' aan bod met daarop in klad de verdeling van Europa zoals de beide staatslieden die overeenkwamen in het najaar van 1944. Op internet is een website over de serie te vinden met veel aanvullende informatie,aanvullende video- en geluidsfragmenten en ook is daar de gehele serie terug te zien met de tot dusver uitgezonden afleveringen. Ik kan er niet genoeg van krijgen!