Neutralistische tendensen in ons buitenlands beleid (4)

Pieter de la Court (1618-1685), publicist en lakenfabrikant deed in 1662 zijn boek 'Interest van Holland' het leven zien. Hierin propageerde hij de 'eiland-mentaliteit' en ging hij zelfs zo ver voor te stellen van Holland een eiland te maken door bij Utrecht een gracht te laten graven. Holland zag hij als een kat die op zichzelf leeft. Johan de Witt (1625-1672) publiceerde in 1654 zijn boek 'Deductie', waarin hij inging op het belang -juist in vredespolitiek opzicht- van een afzijdiger houding. Dat deze zogeheten abstentionistische mentaliteit blijkbaar aansloeg, is zeker niet in de eerste plaats te danken aan mensen als De Witt en De la Court. Evenzeer droeg een groot aantal andere factoren bij tot dit succes; zowel geografische-, militaire-, alsook commerciele- en idealistische factoren waren hier in het geding. Geografisch bepaald, aangezien Nederland bij voortduring het risico liep door een vastelandsmogendheid overvleugeld te worden. Hierdoor zag het zich gedwongen zich als kleine natie te verzekeren van de steun van een andere grotere natie. In dit kader moet de rol van Engeland als 'balancer' ten aanzien van het Europese evenwicht worden bezien: het bieden van tegenwicht aan een eventuele agressor. Vanaf circa 1813 heeft zo iets als een 'Pax Britannica' bestaan, een informele relatie tussen Engeland en Nederland die de Nederlandse neutraliteitspositie feitelijk heeft mogelijk gemaakt.